پیش زمینه:
سختشدگی عروق (اتروسکلروز) بیماری پیچیدهای است که علل مختلفی دارد مثل هاپرلیپیدمیا (چربی خون بالا) و التهاب. در طب سنتی از آلوئه ورا به عنوان یک داروی ضد التهاب استفاده میشود. اهداف این مطالعه، تعیین اثرات مفید ژل آلوئه ورا بر برخی از عوامل خطر سختشدگی عروق و نیز تشکیل رگه چربی در خرگوشهای مبتلا به هایپرکلسترولمی بود. مواد و روشها: 32 خرگوش مذکر سفیدرنگ به طور تصادفی به 4 گروه تقسیم شدند (n=8 در هر گروه).
در طول این مطالعه، خرگوشها به مدت 30 روز رژیم غذایی استاندارد (گروه شاهد)، رژیم غذایی پرکلسترول (گروه HC)، رژیم غذایی پرکلسترول با ژل آلوئه ورا 3.2 درصد حجمی-حجمی (گروه HC+Aloe)، و ژل آلوئه ورا (گروه Aloe) دریافت کردند. نمونههای خون ناشتا از تمام خرگوشها در شروع و انتهای مطالعه گرفته شد. سپس کلسترول کل (TC)، قند خون ناشتا (FBS)، تریگلیسیرید (TG)، و CRP قبل و بعد از دورههای آزمایش اندازهگیری شد. در پایان مطالعه، سرخرگهای آئورت جدا شدند و از نظر تشکیل پلاک اتروسکلروز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج: اختلافهای معناداری در مقادیر TC و CRP رژیم پرکلسترول با آلوئه ورا و رژیم پرکلسترول تنها (p<0.05) مشاهده شد.
تشکیل رگههای چربی در آئورت در همان خرگوشها نیز تحت تاثیر ژل آلوئه ورا، به طور قابل توجهی کمتر بود (p<0.05). گروه شاهد و aloe هیچ مدرکی از اتروسکلروز نشان ندادند. هیچ اختلاف معناداری بین گروهها از نظر TG و FBS مشاهده نشد. نتیجهگیری: دادهها نشان میدهند که آلوئه ورا اثرات مفیدی بر جلوگیری از تشکیل رگه چربی دارد. ممکن است بروز اتروسکلروز از طریق مداخلهی عوامل خطر را کاهش دهد. با این حال، برای شناخت مکانیسمهایی که بهموجب آنها این گیاه اثرات ضد اتروسکلروز خود را بر جای میگذارد، مطالعات بیشتری نیاز است.
مقدمه:
شواهد نشان داده است که التهاب نقش مهمی در تشکیل و پیشرفت اتروسکلروز دارد. مطالعات زیادی نشان دادهاند که اتروسکلروز نه تنها یک اختلال لیپیدی است، بلکه یک التهاب مزمن در عروق هم هست. بنابراین استفاده از داروهای ضد التهاب میتواند در جلوگیری از اتروسکلروز مفید واقع شود. به خاطر هزینهی درمان و عوارض جانبی متعدد داروهای شیمیایی درمان اتروسکلروز، یافتن داروهایی از منابع گیاهی و بدون عوارض جانبی بسیار مطلوب است. روز به روز تمایل به گیاهان دارویی جهت کاهش چربی و کاهش خطر بیماریهای قلبی عروقی بیشتر میشود.
آلوئه ورا گیاه معروفی است که کاربرد دارویی زیادی دارد. به خاطر داشتن اثرات ضد التهابی، ضد عفونیکنندگی، درمان زخم و سوختگی، ضد تومور، محرک سیستم ایمنی و ضد یبوست، از آن به عنوان یک درمان سنتی استفاده میشود. آلوئه ورا یکی از معدود موادی است که التهاب را به طور موثری کاهش میدهد. با این وجود، اثرات آلوئه ورا بر بروز اتروسکلروز و عوامل خطر مرتبط با آن، هنوز گزارش نشده است. این مطالعه به این منظور انجام شد که اثر این گیاه بر تشکیل و پیشرفت اتروسکلروز را مورد بررسی قرار دهد.
مواد و روشها
حیوانات و طرح آزمایش:
این مطالعه مورد بازبینی و تایید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان قرار گرفت. 32 خرگوش مذکر سفیدرنگ با میانگین وزن 150±2000 گرم از انستیتو پاستور ایران خریداری شدند و در دمای استاندارد و شرایط نور قرار گرفتند. آب و یک رژیم خالص و پودری استاندارد (شرکت پارس، ایران) در دسترس خرگوشها قرار گرفت. ترکیب این رژیم عبارت بود از 15 درصد پروتئین، 40 تا 50 درصد کربوهیدرات، 2 درصد روغن گیاهی و 15 تا 25 درصد فیبر. خرگوشها به صورت تصادفی به 4 گروه 8 نفره تقسیم شدند. به گروه اول و دوم رژیم غذایی پرکلسترول داده شد. به گروه دوم، رژیم غذایی پرکلسترول همراه با ژل آلوئه ورا (3.2 درصد حجمی-حجمی) (محصول شرکت Forever living product آمریکا. این محصول مورد تایید انجمن بینالمللی علوم آلوئه ورا است) داده شد. به گروه سوم، روزانه یک رژیم غذایی معمولی همراه با ژل آلوئه ورای 3.2 درصد و به گروه چهارم یک رژیم معمولی داده شد.
سنجش عوامل بیوشمیایی در خرگوش ها:
قبل از شروع آزمایش و انتهای مطالعه، نمونههای خون ناشتا از خرگوشها گرفته شد. جهت جداسازی سرم، نمونههای خون به مدت 20 دقیقه در سانتریفیوژ با دور 3500 دور بر دقیقه قرار گرفتند. برای اندازهگیری چربی، قبل و بعد از دریافت رژیم، از کیت کلسترول کل (شرکت پارس آزمون، ایران) استفا ده شد. تریگلیسیرید (TG) و FBS با استفاده از کیت رنگسنجی آنزیمی(شرکت پارس آزمون، ایران) اندازهگیری شدند. CRP با استفاده از کیت ELISA (IBL، آلمان) اندازهگیری شد.
ارزیابی شدت آسیب اتروسکلروز:
در انتهای این مدت 30 روزه، خرگوشها با استفاده از کتامین-زایلازین (0.7 سیسی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) بیهوش شدند و پس از شکاف سینه، سرخرگ آئورت خرگوشها جهت بررسی رگههای چربی جدا شد. پس از برش دادن و تکه کردن و رنگ آمیزی با هماتوکسیلین، ضخامت چربیِ سفتشده در قسمتهای رنگ شده با هماتوکسیلین در یک مقیاس دلخواه تعیین شد.
تجزیه و تحلیل آماری:
دادهها به صورت میانگین± انحراف معیار (SD) گزارش شدند. تمام داده ها با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه یا تست kruskal-Wallis مقایسه شدند. برای تعیین اختلاف بین گروه ها از تست Duncan استفاده شد. مقادیر P کمتر از 0.05 (p<0.05)، معنادار تلقی شد. جهت تعیین اختلاف بین گروه ها از تست Mann-Whitney به عنوان تست تعقیبی پس از kruskal-Wallis برای آنالیز متغیرهای غیرپارامتری استفاده شد.
نتایج
تعیین برخی از عوامل فیزیکوشیمیایی در خرگوش ها:
آنالیز آماری عوامل بیوشیمیایی قبل از دورهی 30 روزه، هیچ اختلاف معناداری بین چهار گروه از نظر عوامل بیوشمیایی نشان نداد. ارزیابی عوامل بیوشیمیایی در انتهای دورهی 30 روزه نشان داد که سطوح کلسترول کل و CRP در گروهی که رژیم پرکلسترول همراه با آلوئه ورا دریافت کرده بود، به میزان قابل توجهی کاهش یافته است (P<0.05). سطوح FBS و TG به طور معناداری تحت تاثیر آلوئه ورا قرار نگرفت (جدول 1).
تشکیل رگه چربی:
نمرات تشکیل رگه چربی در آئورت خرگوشهای مبتلا به هایپرکلسترولمی 0.4±1.16 بود. این نمره در خرگوشهای مبتلا به هایپرکلسترولمی که تحت تیمار آلوئه ورا قرار گرفتند، 0.1±0.28 بود. به واسطه تاثیر مصرف ژل آلوئه ورا، تشکیل رگه چربی به میزان قابل توجهی کاهش یافت (تصویر 1). در گروه شاهد که در آن، خرگوشها رژیم غذایی معمولی به همراه آلوئه ورا دریافت کردند، نمره 0±0 بود.
| جدول 1. مقایسه متغیرهای بیوشیمیایی در 4 گروه در ابتدا و انتهای دوره رژیم 30 روزه | |||||
| گروهها | TC(mg/dl) | CRP(mg/dl) | FBS(mg/dl) | TG(mg/dl) | |
| رژیم پرکلسترول | قبل | 5±63 | 0.1±2.4 | 17.64±90.45 | 12.7±163.6 |
| بعد | 279±1059 | 0.1±2.5 | 43.6±139.9 | 22.5±180.2 | |
| رژیم پرکلسترول+aloe | قبل | 8.1±59.5 | 0.1±2.4 | 13.5±95.7 | 27.5±183.2 |
| بعد | 103.5±576.8 | 0.13±2.07 | 27.7±152.2 | 20.5±243.5 | |
| رژیم معمولی+aloe | قبل | 7.6±61.1 | 0.53±2.08 | 8.5±95.4 | 20±188 |
| بعد | 5.04±55.71 | 0.06±1.96 | 29±126 | 25±230 | |
| رژیم معمولی | قبل | 5±57 | 0.11±2.18 | 8.5±96.6 | 23±156 |
| بعد | 7±45 | 0.1±2.03 | 10.7±143.1 | 58±156 | |
| CPR: C-Reactive protein ، TG: تریگلیسیرید، FBS: قند خون ناشتا، TC: کلسترول کل
نماد *: اختلاف معنادار با شروع مطالعه (P<0.05) نماد **: اختلاف معنادار با گروه رژیم غذایی پرکلسترول |
|||||
شکل 1. ایجاد اتروسکلروز در آئورت خرگوش: A (رژیم معمولی)، B (رژیم پرکلسترول+Aloe: IMT=0.21)، C (رژیم پرکلسترول: 0.62=IMT)، D (رژیم معمولی+Aloe)
نقد و بررسی‌ها:
در این مطالعه، ژل آلوئه ورا TC را در خرگوشهایی که رژیم پرکلسترول دریافت کردند، به میزان قابل توجهی کاهش داد. بعلاوه، نتایج ما نشان میدهد که مصرف خوراکی رژیم غذایی همراه با ژل آلوئه ورا، بروز آسیبهای اتروسکلروز در آئورت و میزان CRP سرم در خرگوشهایی که رژیم پرکلسترول دریافت کردند را به میزان قابل توجهی کاهش داد. اتروسکلروز شایعترین فرآیند پاتولوژیکی است که منجر به بیماریهای قلبی عروقی (CVD) میشود. بیماری قلبی عروقی، بیماری عروق بزرگ و متوسط است که در آن، پلاکهای سفت چربی تشکیل میشود.
مطالعات اخیر ثابت کردهاند که اتروسکلروز یک بیماری التهابی است. بسیاری از مطالعات مقطعی، ارتباط بین میزان چربی سرم و علائم التهابی مختلف را گزارش کردهاند، با این وجود اطلاعات درمورد ارتباط موقتی و اتفاقی، کم است. سیتوکینهای پیشالتهابی در تنظیم آنزیمهای مختلف سوختوساز چربی مثل لسیتین دخالت دارند: کلسترول استیل ترانسفراز، لیپوپروتئین لیپاز، کلستریل استر ترانسفر پروتئین، و اندوتلیال لیپاز. بنابراین، وضعیت التهابی ممکن است منجر به دیسلیپیدمی (اختلال چربی خون) و به دنبال آن، موجب تشکیل رگه چربی شود.
در مقابل، مداخلات ضد التهابی ممکن است منجر به کاهش ایجاد اتروسکلروز شوند. مطالعات متعددی، کاهش آسیب اتروسکلروز در خرگوشهای دچار کمبود آپولیپوپروتئین E که رژیم غذایی پرچرب دریافت کرده بودند را گزارش کردهاند. جالب اینکه برخی از این مطالعات نشان دادهاند که گسیختگی ژن سیتوکینهای پیشالتهابی، ایجاد اتروسکلروز در خرگوشهای دچار کمبود آپولیپوپروتئین E بدون تاثیرگذاری بر کلسترول سرم را کاهش میدهد. مطالعات نشان دادهاند که CRP درون پلاکهای اتروسکلروز، نزدیک LDL و ماکروفاژها قرار دارد.
اخیرا Pepys و همکاران نشان دادند که تزریق CRP استریل انسانی در خرگوشها، اندازهی انفارکت میوکار قلب را بواسطهی یک مکانیسم مکمل وابسته افزایش میدهد. گیرندههای CRP بر روی سلولهای اندوتلیال آئورت انسان شناسایی شدهاند. سطوح بالای CRP ممکن است نشانهای از وسعت اتروسکلروز یا فعالیت التهابی و آسیبپذیری پلاکهای اتروسکلروز باشد. با این حال، CRP میتواند از طریق فعالسازی یا مختلسازی اندوتلیال (تکثیر سلول نرم ماهیچهای و آسیب neointima) و بواسطهی تغییر عملکرد متالوپروتئیناز و مونوسیت/ ماکروفاژ، اتروسکلروز را گسترش دهد.
مکانیسمهای اصلی که عامل تغییرات القاشده از ژل آلوئه ورا در سطح CRP هستند، مشخص نیستند. با این وجود، اثرات ضد التهابی آلوئه ورا قبلا مورد بررسی قرار گرفته است. آلوئه ورا حاوی 75 ماده موثر است: ویتامینها، آنزیمها، مواد معدنی، قندها، لیگنین، ساپونینها، سالیسیلیک اسیدها و آمینواسیدها، که برخی از اینها خاصیت ضد التهابی دارند. مثلا ثابت شده است که پلیساکاریدهای موجود در ژل آلوئه ورا مثل مانوز-6-فسفات و سی-گلوکوزیل کرومون خواص ضد التهابی و آنتیاکسیدانی دارند. از طرف دیگر، دو مالوئیل گلوکان آلوئه ورا، به نامهای وراسیل گلوکان B و C نیز چنین خواصی دارند.
بعلاوه، یکی از آنزیمهای آلوئه ورا به نام برادیکیناز، به کاهش التهاب اضافی کمک میکند. بنابراین میتوان گفت که آلوئه ورا میزان CRP را از طریق ترکیبات ضد التهابی کاهش میدهد. در نتیجه، مصرف خوراکی ژل آلوئه ورا، روش موثر و جدیدی برای کاهش التهاب و هایپرلیپیدمی است. لذا آلوئه ورا با توجه به خاص ضد التهابیای که دارد، میتواند کاندیدای خوبی برای پیشگیری از پیشرفت اتروسکلروز باشد.
